ΜΙΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΟΧΥΡΩΣΗ (ΚΑΣΤΡΟ), ΒΥΘΙΣΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΛΗΘΗ, ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΑΚΡΟ ΤΩΝ ΒΟΥΝΩΝ ΤΗΒΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΚΕ ,ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΦΙΛΙΠΠΟ Β’ ΚΑΙ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ Ν’ ΑΝΑΣΚΑΦΕΙ ΚΑΙ Ν’ ΑΝΑΔΕΙΧΘΕΙ!


Προ διμήνου επισκέφθηκα μια εξαιρετική οχύρωση (κάστρο), χαμένη στην πυκνή βλάστηση, η πρόσβαση προς την οποία μπορεί να γίνει μόνο με όχημα που έχει τετρακίνηση. Πρόκειται για το κάστρο (ή φρούριο) του Αερικού ή της Μυρτούσας, όπως συνηθίζεται ν’ αποκαλείται, το οποίο βρίσκεται στο βόρειο άκρο των βουνών της Λεκάνης, ανάμεσα στο έρημο χωριό Αερικό και στο χωριό Μυρτούσα, που κατοικείται ακόμη, απέχει, δε, 18 χιλιόμετρα από την Σταυρούπολη και ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης, (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 1η και 2η). Το κάστρο αυτό κτίστηκε περίπου το 340 π.Χ., από τον βασιλέα της Μακεδονίας Φίλιππο Β’, (πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου), στην κορυφή ενός λόφου, σε υψόμετρο 614 μέτρων κι εποπτεύει μεγάλο μέρος της κοιλάδας του Παρανεστίου. Κατά την βυζαντινή εποχή πέρασαν απ’ αυτό τα στρατεύματα του Βασ. Βουλγαροκτόνου, του Αλεξίου Κομνηνού και άλλων αυτοκρατόρων του Βυζαντίου.

Η οχύρωση του Αερικού ή της Μυρτούσας είναι, κατά την γνώμη μου, η ωραιότερη απ’ όλες τις (άνω των εκατό) αρχαίες οχυρώσεις, που κοσμούν τα βουνά της Λεκάνης και γι’ αυτό θεωρώ αναγκαία την χρηματοδότηση, από το Υπουργείο Πολιτισμού, της άμεσης ανασκαφής της, ώστε αυτή, εν συνεχεία, να καταστεί προσιτή στους Έλληνες και σε όσους αγαπούν τον αρχαίο, ελληνικό πολιτισμό!

Αντιγράφω, τώρα, το περιεχόμενο μιας φθαρμένης πινακίδας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, ((ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 3η έως και 5η), που βρίσκεται στην είσοδο του κάστρου, για να σας δώσω τις αναγκαίες πληροφορίες, για την σπουδαιότητα του άγνωστου αυτού, αρχαιολογικού θησαυρού του τόπου μας και της ανάγκης ανάδειξής του. (Δεν παρεμβαίνω καθόλου στο κείμενο της πινακίδας, παρά μόνο προκειμένου να το συσχετίσω με τις φωτογραφίες που αναρτώ):

«Το φρούριο της Μυρτούσας ή Αερικού βρίσκεται στο ύψωμα «φρούριο» (υψόμ. 614 μ.), στο βορειοδυτικό άκρο της Περιφ. Ενότητας Ξάνθης, δυτικά του ποταμού Νέστου. Απέχει 4 χλμ. από τον οικισμό Μυρτούσα και 800 μ. από τον εγκαταλελειμμένο σήμερα οικισμό Αερικό. Από την κορυφή του υψώματος ελέγχονται μεγάλα τμήματα της κοιλάδας του Νέστου, η οποία, για πολλούς αιώνες, από την προϊστορική (εποχή) έως και την κατασκευή της Εγνατίας οδού, στα ρωμαϊκά χρόνια, αποτελούσε τον βασικό άξονα επικοινωνίας, ανάμεσα στην Μακεδονία και την Θράκη. Η πρώτη επίσκεψη αρχαιολόγου στο φρούριο έγινε το 1973, από τον αρχαιολόγο Διαμαντή Τριαντάφυλλο.

Ο περίβολος είναι κατεστραμμένος σε πολλά σημεία, αλλά από τα σωζόμενα τμήματα συμπεραίνουμε ότι ήταν κυκλικός, με περίμετρο περίπου 200 μ. Περιέκλειε την επίπεδη κορυφή του υψώματος και τα πιο καλοδιατηρημένα του τμήματα είναι το βορειοδυτικό, με μήκος 8,15 μ., ορατό πάχος 1,45 μ. και ύψος 4,10 μ. (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 6η έως και 8η) και το βορειοανατολικό με μήκος 17,40 μ. και μέγιστο ύψος 3,30 μ. Σε μικρό ύψος σώζεται επίσης και το νοτιοδυτικό τμήμα του περιβόλου με μήκος 12,50 μ. και μέγιστο πάχος 2,26 μ. (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 9η έως και 16η).

Είναι κτισμένο με μαρμάρινους γωνιόλιθους, σύμφωνα με το ακανόνιστο τραπεζιόσχημο ή το ακανόνιστο ορθογώνιο σύστημα τοιχοδομίας. Εντυπωσιάζουν οι ανισοϋψείς γωνιόλιθοι με τις οδοντώσεις, τα λοξά λαξεύματα κοντά στους αρμούς και η φυσική ή σφυροκοπημένη επιφάνεια του λίθου.(ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 17η έως και 20ή). Σε μερικούς από τους λίθους σώζονται χαραγμένα γράμματα και σύμβολα (Ε, Λ, C, Γ και άλλα), που χάρασσαν οι τεχνίτες, για να καθορίζουν την ακριβή θέση τους. Σε λίθο του βορειοδυτικού σκέλους, που εντοιχίστηκε εκεί σε δεύτερη χρήση, διαβάζεται ανάστροφα και «επί τα λαιά», δηλαδή προς τα αριστερά, τμήμα επιγραφής με τέσσερα γράμματα (CΕΥΘ), πιθανότατα από το όνομα Σεύθης, γνωστό όνομα βασιλέων και δυναστών της βασιλικής οικογένειας των Οδρυσών (Θρακών).

Το φρούριο τράβηξε την προσοχή των χρυσοθήρων αρκετές φορές στο παρελθόν Στην προσπάθειά τους να ανακαλύψουν κάποιο θησαυρό, προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές. Η πρώτη έγινε το 1976, στο βορειοανατολικό τμήμα, όπου υπάρχει στον τοίχο στόμιο αγωγού (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ 21η). Μία δεύτερη επέμβαση έγινε το 1987 στο βορειοδυτικό τμήμα, όπου έσπασαν και έριξαν στο έδαφος μερικούς γωνιόλιθους. Με βάση φωτογραφίες από προγενέστερες επισκέψεις στο μνημείο, τα κατεστραμμένα τμήματα του περιβόλου αποκαταστάθηκαν.

Συστηματική ανασκαφή δεν έχει γίνει ακόμη, αλλά η κατασκευή του συνδέθηκε με τη δραστηριότητα του βασιλιά Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας, όπως και το γειτονικό φρούριο της Καλύβας. Χρονολογείται, επομένως, στον 4ο αιώνα π.Χ.» (Στις ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 22η έως και 25η, βλέπετε θεμελιώσεις αρχαίων κτιρίων, κεραμεική, αρχιτεκτονικό μέλος , που βρίσκονται στην επιφάνεια του συγκεκριμένου, αρχαιολ. χώρου).

Στο παραπάνω περιεχόμενο της πινακίδας της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, εγώ περιορίζομαι να προσθέσω τα εξής:

Δυστυχώς, οι θησαυροθήρες εξακολουθούν το ολέθριο έργο τους! Έχουν, γι’ άλλη μια φορά επέμβει και σκάβουν στον αρχαιολογικό χώρο και ιδιαίτερα κοντά στα τείχη του, που κινδυνεύουν και πάλι, από την άγνοιά τους!

Όπως αναφέρει η πινακίδα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ξάνθης, η κλασική (μακεδονική) οχύρωση στεφανώνει την κορυφή του συγκεκριμένου λόφου, πλην όμως τις πλαγιές αυτού περιβάλλει μια άλλη οχύρωση, (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 26ην έως και 30ή), που έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Πρόκειται για οχύρωση πολύ πιο πρόχειρη από την προηγούμενη, κατασκευασμένη από αργούς λίθους, χωρίς συγκολλητικό κονίαμα (ξερολιθιά). Η ηλικία αυτής της οχύρωσης μοιάζει παλαιότερη της κλασικής, μακεδονικής, παραπέμποντας στις λεγόμενες «θρακικές» οχυρώσεις, που κατά κόρον στεφανώνουν πλήθος βουνοκορφών της υπό εξέταση περιοχής και ένα στοιχείο που συνηγορεί υπέρ αυτής της άποψης είναι ότι, σε κάποια σημεία της, αυτή η παλαιότερη (;) τοιχοποιία συμπληρώθηκε από αρχιτεκτονικά μέλη (δόμους) που είναι όμοιοι με αυτούς της κλασικής οχύρωσης της κορυφής του λόφου (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 31η και 32η).

YIALDJIK Ή YIELDJIK (ΧΟΡΤΟΒΟΥΝΙ). ΕΝΑΣ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΜΜΕΝΟΣ, ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ, ΣΤΗΝ ΔΕΞΙΑ ΟΧΘΗ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΝΕΣΤΟΥ



Είχα πολλούς λόγους, για να κάνω την ανάρτηση αυτή, αγαπητοί φίλοι. Στην κορυφή ενός υψηλού (700 μ.) λόφου, πάνω από την δεξιά όχθη του ποταμού Νέστου και βορειοανατολικά του χωριού Αβραμηλιά του Δήμου Νέστου, της Περιφερειακής Ενότητας Καβάλας, με υπέροχη, απεριόριστη θέα προς όλα τα σημεία του ορίζοντα, υπάρχουν τα ερείπια ενός παλαιού οικισμού – «φαντάσματος»! Το αποκαλώ έτσι, γιατί δεν βρήκα το παραμικρό στοιχείο, την παραμικρή πληροφορία, που να τον αφορά, σαν να μην υπήρξε ποτέ, παρά τα ορατά ερείπιά του! Ο θηροφύλακας, μάλιστα, της περιοχής, τον οποίο συνάντησα επιτόπου, την περασμένη Κυριακή, που επισκέφθηκα το συγκεκριμένο λόφο, δήλωσε πλήρη άγνοια για την ύπαρξη οικισμού στο συγκεκριμένο λόφο!

Ο λόφος με τον οικισμό έχει τις εξής συντεταγμένες: 41°05'37.6" N - 24°41'41.6" E και πάνω σ’ αυτόν έχει κατασκευαστεί, μεταξύ των ετών 2008 και 2011, παρατηρητήριο του ποταμού Νέστου και ταϊστρα αρπακτικών πτηνών, που και τα δύο, δυστυχώς, έχουν αφεθεί στην τύχη τους, παρόλο που το Ελληνικό Κράτος δαπάνησε αρκετά χρήματα (πάνω από 400.000 ευρώ), για να κατασκευάσει ένα ωραίο, πέτρινο κτίριο παρατήρησης του Νέστου, καθώς και ασφαλτοστρωμένο – τσιμεντοστρωμένο δρόμο πρόσβασης, από την δημοτική κοινότητα Αγίου Κοσμά του Δήμου Νέστου, προς το συγκεκριμένο λόφο!

Ο μικρός οικισμός του συγκεκριμένου λόφου φαινόταν ερειπωμένος, ήδη στις αεροφωτογραφίες της Γεωγρ. Υπηρεσίας Στρατού, έτους 1945. Αν αυτό το γεγονός συνδυαστεί με το ότι, κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, μετά το 1922, στα πλαίσια της συνθήκης της Λωζάνης, στον γειτονικό, μουσουλμανικό οικισμό Καραμανλή (σήμερα Αγίου Κοσμά, του Δήμου Νέστου), εγκαταστάθηκαν Μικρασιάτες πρόσφυγες, δεν εγκαταστάθηκε, όμως, κανείς πρόσφυγας στο, προφανώς, ήδη τότε ερειπωμένο, μουσουλμανικό χωριό, αντιλαμβάνεται ότι το χωριό αυτό ήταν ερειπωμένο ήδη πριν το έτος 1922 και υπήρξε ζωντανός οικισμός μόνο στην διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας ή, έστω, στα πρώτα, λίγα χρόνια της Ελληνικής κυριαρχίας στη συγκεκριμένη περιοχή. Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι, ενώ στα χωριά Άγιος Κοσμάς και Αβραμηλιά έλαβε χώρα, από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 και μετά, διανομή αφενός των ανταλλαξίμων οικοπέδων των δύο οικισμών κι αφετέρου των αγροκτημάτων τους, στο συγκεκριμένο λόφο δεν έγινε ποτέ διανομή των οικοπέδων του ερειπωμένου οικισμού, αλλά, αντίθετα, τόσο τα οικόπεδα του οικισμού, όσο και τα αγροτεμάχιά του περιλήφθηκαν στην διανομή του αγροκτήματος Αγίου Κοσμά και παραχωρήθηκαν, ως αγροτεμάχια, όλα, (το αγρόκτημα, μάλιστα, αναφέρεται στους χάρτες του Υπουργείου Γεωργίας ως αγρόκτημα Γκέλτσας, προφανώς από παραφθορά του τουρκικού ονόματος YIALDJIK Ή YIELDJIK), στους ανταλλάξιμους Έλληνες του Αγίου Κοσμά, οι οποίοι μετέτρεψαν σε αγρούς και τα περισσότερα οικόπεδα του οικισμού, χρησιμοποίησαν τα οικοδομικά υλικά των οικιών του οικισμού, για να κατασκευάσουν τις περιφράξεις των αγροτεμαχίων τους κι αυτό εξηγεί την εξαφάνιση των οικιών σε ποσοστό άνω του 50 – 60 %!

Στον υπέροχο, λοιπόν, λόφο που περιέγραψα, υπήρχε, κατά την οθωμανική περίοδο, ένας προφανώς μουσουλμανικός οικισμός, κτισμένος στην δυτική και προστατευμένη από ανέμους πλευρά του λόφου, στο επάνω μέρος μιας μικρής χαράδρας.

Ο οικισμός, σε όλους τους οθωμανικούς χάρτες, (συμπεριλαμβανομένου και αυτού, του έτους 1903), ονομαζόταν YIALDJIK Ή YIELDJIK.

Με το Β. Δ/μα 266/1969, μόνο η τοποθεσία (λόφος) και όχι ο παλιός οικισμός μετονομάστηκε από Γιολτζίκ σε Χορτοβούνι, χωρίς ποτέ να υπάρξει κρατική πράξη μετονομασίας και του παλιού, μουσουλμανικού οικισμού, (όπως, αντίθετα, έγινε με τους γειτονικούς οικισμούς, λ.χ. Καραμανλή = Άγιος Κοσμάς κλπ.), διότι σ’ αυτόν δεν εγκαταστάθηκαν, προφανώς, ποτέ, ανταλλάξιμοι πρόσφυγες!

Οι οικίες του οικισμού YIALDJIK Ή YIELDJIK ήταν όλες κτισμένες από ακανονίστους, ασβεστολιθικούς όγκους, χωρίς καθόλου χρήση συγκολλητικού κονιάματος. Ήταν όλα σκεπασμένα με καμπύλα κεραμίδια, που υπάρχουν, σπασμένα, σε μεγάλους αριθμούς, μέσα στα ερείπια των οικιών και τα οποία διακρίνονται εύκολα σε δύο κατηγορίες: Τα παλαιότερα, προφανώς χειροποίητα, πρόχειρης κατασκευής και τα νεότερα, που είναι καλύτερα κατασκευασμένα και μάλλον προέρχονται από κεραμοποιεία.

Είναι εμφανή, επίσης, ανάμεσα στα κτίσματα του οικισμού, τα πηγάδια, οι περίβολοι των μικρών κήπων και οι δρόμοι (καλντερίμια) του.

Η πρόσβασή μου στον λόφο έγινε από την καλοστρωμένη οδό, που οδηγεί από τον Άγιο Κοσμά, στον λόφο που περιέγραψα, (η άσφαλτος έχει χαθεί και μόνο ορισμένα τσιμεντένια τμήματα του οδοστρώματος είναι πλέον ορατά). Η φύση του Μαϊου με αποζημίωσε πλουσιοπάροχα, αφού μόλις έφθασα στο κτίριο του παρατηρητηρίου, πέρασε από μπροστά μου ένα ζαρκάδι, όλα δε τα εγκαταλειμμένα αγροκτήματα και οι πλαγιές του λόφου ήταν καλυμμένες από πλούσια βλάστηση, με κυρίαρχες, λόγω εποχής, τις υπέροχες παιώνιες (κόκκινα λουλούδια του Μάη) και τις άγριες ορχιδέες!

Στις φωτογραφίες που αναρτώ, βλέπετε:

1η και 2η :το πλάτωμα στην κορυφή του λόφου «Χορτοβούνι», όπου βρισκόταν ο οικισμός.

3η, 4η, 5η : Η θέα από τον λόφο προς τα νότια, (πεδιάδες Νέστου και Ξάνθης, Θασοπούλα, Θάσος, Σαμοθράκη).

6η. Ο ποταμός Νέστος, από το κτίριο του παρατηρητηρίου.

7η. Η κοιλάδα που οδηγεί από τον οικισμό του Αγίου Κοσμά στο Νέστο, όπως φαίνεται από τον λόφο.

8η έως και 24η. Τα κτίσματα του χωριού YIALDJIK Ή YIELDJIK.

25η και 26η. Κεραμίδες από στέγες των οικιών, δύο τύπων, όπως ανέφερα πιο πάνω.

27η. Ένα πηγάδι.

28η. Μια υπεραιωνόβια καρυδιά, μέσα στην καρδιά του οικισμού, την οποία φύτεψε κάποιος Μουσουλμάνος κάτοικος του χωριού.

29η. Ορχιδέα anacanptis morio, (όπως με πληροφόρησε ο αγαπητός φίλος, βοτανολόγος Γιάννης Ζαλίδας).

30ή και 31η. Λειβάδια με παιώνιες (paeonia), τα κόκκινα λουλούδια του Μάη.

32η. Ο γράφων, στα ερείπια του οικισμού.

33η έως 36η. Οι αγροί του αγροκτήματος Αγίου Κοσμά, πάνω στον λόφο, με τις πέτρινες περιφράξεις τους.



YIALDJIK OR YIELDJIK (HORTOVOUNI). AN ABANDONED, MUSLIM SETTLEMENT OF THE OTTOMAN PERIOD, ON THE RIGHT BANK OF THE NESTOS RIVER



I had many reasons to make this post, dear friends. On the top of a high (700 m.) hill, above the right bank of the Nestos River and northeast of the village of Avramilia of the Municipality of Nestos - Prefecture of Kavala, with a wonderful, unlimited view to all points of the horizon, there are the ruins of an old settlement - "ghost"!

I call it so, because I have not found the slightest clue, the slightest information, concerning it, as if it never existed, despite its visible ruins! The gamekeeper, in fact, of the area, whom I met on the spot, last Sunday, when I visited this particular hill, declared complete ignorance of the existence of a settlement on the hill!

The hill with the settlement has the following coordinates: 41°05'37.6" N - 24°41'41.6" E and on it, between the years 2008 and 2011, an observatory of the Nestos River and a bird of prey feeder were built, which both, unfortunately, have been left to their own devices, even though the Greek State spent a lot of money (over 400,000 euros) to build a nice, stone observation building of Nestos, as well as an asphalt-cemented access road, from the municipal community of Agios Kosmas of the Municipality of Nestos, towards the particular hill!

The small village on the particular hill looked in ruins, already in the aerial photographs of Geographic Army Service of the year 1945. If this fact is combined with the fact that, during the exchange of populations, between Greece and Turkey, after 1922, within the framework of the Treaty of Lausanne, in the neighboring Muslim settlement of Karamanli (today Agios Kosmas, of the Municipality of Nestos ), Asia Minor refugees settled, however, no refugee settled in the Muslim village of YIALDJIK, apparently already in ruins at that time, he realizes that this village was already in ruins before the year 1922 and was a living village only during the Ottoman rule or, at least, in the first few years of the Greek sovereignty in this area. This explains the fact that, while in the villages of Agios Kosmas and Avramelia, from the end of the 1920s onwards, a distribution of the exchangeable plots of the two villages and of their fields took place, both the plots of the ruined village and its fields were included in the distribution of the farm of Agios Kosmas and were granted, as parcels of land, all (the farm, in fact, is mentioned on the maps of the Ministry of Agriculture as Geltsa farm, apparently from a corruption of the Turkish name YIALDJIK OR YIELDJIK), to the exchangeable Greeks of Agios Kosmas, who turned into fields most plots of the village, they used the building materials of the houses of the settlement, to construct the fences of their fields and this explains the disappearance of the houses in a percentage of more than 50-60%!

On the wonderful hill I have described, there was, during the Ottoman period, an apparently Muslim village, built on the western and wind-sheltered side of the hill, at the top of a small ravine.

The settlement, on all Ottoman maps, (including this one of the year 1903), was called YIALDJIK OR YIELDJIK.

In the year 1969, only the location (hill) and not the old village was renamed from Joljik to Hortovouni, without ever having a state act renaming the old, Muslim village as well (as, on the contrary, was done with the neighboring villages, e.g. Karamanli = Agios Kosmas, etc.), because, apparently, no interchangeable refugees settled there!

The houses of the YIALDJIK OR YIELDJIK village (settlement) were all built of irregular, limestone blocks, without any use of adhesive mortar. They were all covered with curved tiles, which are found, broken, in large numbers, in the ruins of the houses and which are easily distinguished into two categories: The older ones, obviously hand-made, of rough construction and the newer ones, which are better made and probably come from ceramic factories.

One can, also, see easily, among the buildings of the village, the wells, the enclosures of the small gardens and its roads (Kalderim).

My access to the hill was by the well-paved road, which leads from Agios Kosmas to the hill I have described, (the asphalt has disappeared, and only some concrete portions of the roadway are now visible). The nature of May richly compensated me, since as soon as I arrived at the observatory building, a deer passed in front of me, and all the abandoned fields and also the hillsides were covered with lush vegetation, dominated, due to the season, by the wonderful paeonia (red flowers of May) and wild orchids!

In the photos I post, you see:

1st and 2nd: The plateau at the top of the "Hortovouni" hill, where the village was located.

3rd, 4th, 5th: The view from the hill to the south, (plains of Nestos and Xanthi, islands of Thassopoula, Thassos, Samothraki).

6th. The river Nestos, from the observatory building.

7th. The valley leading from the village of Agios Kosmas to Nestos, as seen from the hill.

8th to 24th. The ruins of the buildings of the village YIALDJIK OR YIELDJIK.

25th and 26th. Tiles from the roofs of the houses, of two types, as I mentioned above.

27th. A well.

28th. A centuries-old walnut tree, in the heart of the settlement, planted by a Muslim resident of the village.

29th. Orchid «anacanptis morio», (as I was informed by my dear friend, botanist Yiannis Zalidas).

30th and 31st. Meadows with peonies (paeonia), the red flowers of May.

32nd. The writer, in the ruins of the village.

33rd to 36th. The fields of the Agios Kosmas farm, on the hill, with their stone fences