Ο ΓΑΝΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ (ΣΗΜΕΡΑ, GAZIKOY)

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

 Σπανιότατο και ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το σύγγραμμα «ΜΝΗΜΗ ΓΑΝΟΧΩΡΩΝ», που εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη. το 1913, από τον κληρικό Μανουήλ Γεδεών. Το σύγγραμμα αυτό περιέχει πολλές πληροφορίες, σχετικά με την ιστορία του Χριστιανισμού στον Γάνο και σε όλα τα άλλα χωριά και τις πόλεις, (Μυριόφυτο, Περίσταση, Χώρα κλπ.), που καλούνταν με το γενικό όνομα «Γανόχωρα», στο πέρασμα των αιώνων. Περιέχει, επίσης, τις πληροφορίες που προανέφερα, σχετικά με την ιστορία του Γάνου και των άλλων χωριών, από την αρχαιότητα μέχρι το 1913, καθώς Και σχετικά με τους σεισμούς. Περιγράφει ειδικότερα, με πλήθος λεπτομερειών, τα χριστιανικά μνημεία όλων των Γανοχώρων, (ναούς, ιερούς χώρους, μοναστήρια κλπ.), την ιστορία των δύο ορθοδόξων Μητροπόλεων: α) Της Μητροπόλεως Γάνου και Χώρας και β) της Μητροπόλεως Μυριοφύτου και Περιστάσεως, όλα τα ονόματα των επισκόπων καθεμιάς από τις Μητροπόλεις αυτές, στην διάρκεια πολλών αιώνων, τα ονόματα όλων των κληρικών και των επισκόπων, που γεννήθηκαν σε καθένα από τα χωριά και τις πόλεις των Γανοχώρων κλπ.

 Το 1976, ο υποστράτηγος ε.α. Άγγελος Γερμίδης εξέδωσε το σύγγραμμά του, με τίτλο «ΓΑΝΟΧΩΡΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ», το οποίο περιέχει φωτογραφίες του Γάνου και άλλων χωριών και πόλεων της γύρω περιοχής. Περιγράφει την τουρκική κατάκτηση του Γάνου και της περιοχής του από τον Σουλεϊμάν, το 1348, την διαίρεση της περιοχής σε δύο εκκλησιαστικές περιοχές (Μητροπόλεις), τα χωριά που υπάγονταν σε καθεμιά απ’ αυτές, (π.χ., στην Μητρόπολη Γάνου και Χώρας ανήκε ο Γάνος, με πληθυσμό 4.000 κατοίκων, η Χώρα, με 4.500 κατοίκους, το Μηλιό, το Αυδήμι, το Νεοχώρι, το Ιντζέκιοϊ, το Παλαμούτι κλπ.), τα ονόματα όλων των επισκόπων και μητροπολιτών του Γάνου,  από τον 13^ο αιώνα. Στο 4^ο κεφάλαιο του συγγράμματος γίνεται λόγος για τον Γάνο, την αρχαία, βυζαντινή και σύγχρονη ιστορία του, τους τέσσερις μεγάλους ναούς του και τα πολλά μικρότερα παρεκκλήσια κι αγιάσματα, τα δύο μεγάλα μοναστήρια του, τα σχολεία, τις δημόσιες κρήνες και τους υδρόμυλους, τα επαγγέλματα των κατοίκων, την παραγωγή του φημισμένου από την αρχαιότητα κρασιού του Γάνου, (λ.χ., ο συγγραφέας αναφέρει ότι ο πατέρας του παππού μου, Δημοσθένης Λυμπεράκης κι ο αδελφός του Αναστάσιος είχαν ιδιόκτητα αλώνια, πάνω και πίσω από τον λόφο της ακρόπολης του Γάνου κι ήταν, έτσι, μεγάλη η συγκίνησή μου, έχοντας διαβάσει τα παραπάνω, όταν το έτος 1994, σε μια εκδρομή που οργάνωσα στον Γάνο, στην οποία είχαν πάρει μέρος άνθρωποι από την Ελευθερούπολη, που είχαν γεννηθεί και μεγαλώσει στον Γάνο, μου έδειξαν την οικία, στην οποία, στις 14 Σεπτεμβρίου του 1920, είχε γεννηθεί ο πατέρας μου, δίπλα στα αλώνια των προγόνων του)!

Ακολουθούν λίγες πληροφορίες, σχετικά με τις μεταβολές στην πληθυσμιακή σύνθεση και στα σχολεία του Γάνου, στην διάρκεια του 19^ου και των αρχών του 20ού αιώνα.

Το 1859, σύμφωνα με κώδικα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η Μητρόπολη Γάνου και Χώρας περιελάμβανε 10 χωριά, τα οποία είχα  είχαν, συνολικά, 1.778 οικογένειες ή 8.890 κατοίκους.

 Το 1877 ο Edouard Stanford, στο έργο του « ethnographic map of the European Turkey and Greece», έγραφε ότι ο Γάνος είχε τότε ένα ημιγυμνάσιο κι ένα πρωτοβάθμιο σχολείο (αρρεναγωγείο), που είχαν συνολικά 175 μαθητές.

 Το 1893, ο Ευστράτιος Δράκος, στο σύγγραμμά του, το οποίο μνημόνευσα πιο μπροστά, αναφέρει, στην σελίδα 43, ότι ο Γάνος είχε 600 οικογένειες, ένα ελληνικό ημιγυμνάσιο με 30 μαθητές κι έναν δάσκαλο, ένα πρωτοβάθμιο σχολείο (αρρεναγωγείο) με 90 μαθητές κι ένα δάσκαλο κι ένα νηπιαγωγείο με 160 νήπια κι ένα δάσκαλο.

 Σύμφωνα με την επίσημη εφημερίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, (φύλλο της 27^ης-07-1907), το 1907 υπήρχαν 600 οικογένειες στον Γάνο, που διατηρούσαν ένα αρρεναγωγείο με 240 μαθητές  και ένα παρθεναγωγείο  με 200 μαθήτριες,

 Η ελληνική, χριστιανική κοινότητα του Γάνου είχε, στην διάρκεια του 19^ου αιώνα, ένα κοινοτικό συμβούλιο, το οποίο ήταν αρμόδιο σχεδόν  για τα πάντα, κυρίως για τα θρησκευτικά και εκπαιδευτικά θέματα των κατοίκων. Σε δημόσιες βιβλιοθήκες της Ελλάδας και κυρίως στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος υπάρχουν πολλά χειρόγραφα και κώδικες με τις αποφάσεις των κοινοτικών συμβουλίων του Γάνου.

 Ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο, αποδεικτικό της ευημερούσας οικονομίας του Γάνου, στην διάρκεια του 19^ου αιώνα, αποτελεί το γεγονός ότι στα μέσα εκείνου του αιώνα υπήρχε στον Γάμο μόνιμα εγκατεστημένος συμβολαιογράφος, ονόματι Αγγελίδης, που συνέτασσε συμβόλαια, διαθήκες, εμπορικές πράξεις κλπ. Δύο τέτοια συμβόλαια, ηλικίας 150 ετών, διέσωσαν οι κληρονόμοι του Εμμανουήλ Μαντζάνα από τον Γάνο, οι οποίοι κατοικούν σήμερα στην Ελευθερούπολη. Η ύπαρξη συμβολαιογράφου στον Γάνο, σ’ εκείνη την τόσο πρώιμη εποχή, αποδεικνύει το υψηλό επίπεδο των οικονομικών συναλλαγών των κατοίκων του και την μεγάλη αξία των περιουσιών τους.

Τον Οκτώβριο του 1922 οι Έλληνες κάτοικοι του Γάνου και των άλλων κωμοπόλεων και χωριών των Γανοχώρων ακολούθησαν δύο οδούς, για τον ερχομό τους στην Ελλάδα.

Οι κάτοικοι των παραθαλάσσιων κωμοπόλεων και χωριών, καθώς κι εκείνων του Ιερού Όρους, που «έβλεπαν» προς την Προποντίδα, επιβιβάστηκαν σε πλοία, τα οποία είχαν σταλεί από την ελληνική κυβέρνηση ή είχαν μισθωθεί από τις ελληνικές κοινότητες των Γανοχώρων ή από μεμονωμένους, εύπορους πολίτες και μ’ ελάχιστες αποσκευές ήλθαν στην Ελλάδα, όπου αποβιβάστηκαν στα λιμάνια της Καβάλας, της Θεσσαλονίκης και της Εύβοιας. (Για παράδειγμα, οι παππούδες μου, Θεόδωρος και Μάλαμω Λυμπεράκη, μετά την υπαίθρια, θεία λειτουργία, που τέλεσε στο Μυριόφυτο ο Μητροπολίτης Μυριοφύτου και Περιστάσεως Σωφρόνιος Σταμούλης, έχοντας στην αγκαλιά τους τον δίχρονο πατέρα μου, επιβιβάστηκαν στο πλοίο «ΝΕΑ ΕΛΛΑΣ» κι έφθασαν στην Καβάλα, μετά από πολυήμερο ταξίδι, στην διάρκεια του οποίου, πάνω στο πλοίο, πέθανε μια υπερήλικας και γεννήθηκε ένα παιδί)!

 Οι κάτοικοι των χωριών της ενδοχώρας του Ιερού Όρους ήλθαν μέχρι την Αλεξανδρούπολη από την ξηρά, με τα ζώα και τις αποσκευές τους κι από εκεί διασκορπίστηκαν στην υπόλοιπη Ελλάδα. Πολλές οικογένειες, όμως, του Γάνου, από τα παραθαλάσσια χωριά, οι οποίοι είχαν ζώα, έστειλαν τις γυναίκες και τα παιδιά τους δια θαλάσσης και οι άνδρες με τα ζώα τους ήλθαν δια ξηράς στην Ελλάδα.

 Όσον αφορά ειδικά τους κατοίκους του Γάνου, λίγοι, που ήλθαν δια θαλάσσης, εγκαταστάθηκαν στην Καβάλα, την Ελευθερούπολη (τότε, Πράβι), την Θεσσαλονίκη και την Κατερίνη, (στην τελευταία, μέχρι σήμερα, υπάρχει χωριό με το όνομα Γανόχωρα).

 Όλοι οι υπόλοιποι ήλθαν κι εγκαταστάθηκαν σε χωριά της Καβάλας.

ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ ΑΝΑΡΤΩ ΣΗΜΕΡΑ: ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΤΟΝ ΛΟΦΟ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΓΑΝΟΥ

Στις πρώτες δεκαεπτά (17) φωτογραφίες φαίνεται ο Ιερός Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, ευρισκόμενος στο κέντρο της ακρόπολης του Γάνου, ο οποίος ήταν και ο μητροπολιτικός ναός της Ιεράς Μητροπόλεως Γάνου και Χώρας.

Στο άκρο αριστερό μέρος της 18^ης φωτογραφίας, (την οποία ανάρτησα και στο Πρώτο Μέρος της ιστορίας του Γάνου και στην οποία φαίνεται ο Γάνος, όπως ήταν πριν το σεισμό του 1912),  βλέπετε, στη νοτιοανατολική πλαγιά του λόφου της ακρόπολης, το Παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, το οποίο, στο σεισμό που προανέφερα, σύμφωνα με προφορική μαρτυρία του παππού μου, που ήταν παρών στο σεισμό, γκρεμίστηκε και τα ερείπιά του έφθασαν  μέχρι την θάλασσα. Στις επόμενες οκτώ (8) φωτογραφίες, (19^η έως και 26^η) φαίνονται τα ερείπια των θεμελίων του ίδιου παρεκκλησίου, όπως είναι σήμερα.

Στις επόμενες οκτώ (8) φωτογραφίες, (28^η έως και 34^η) φαίνονται τα θεμέλια του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου, που βρισκόταν πάνω στην κορυφή του λόφου της ακρόπολης και στο βορειοδυτικό τμήμα αυτής. Κτήτορας του ναού ήταν ο Νίκος Καρανικόλας, ο οποίος είχε επίσης δωρίσει στην Κοινότητα Γάνου και το οικόπεδο του νεκροταφείου.

Στις τρεις (3) τελευταίες φωτογραφίες φαίνονται αρχιτεκτονικά μέλη του Ιερού Ναού Αγίου Χαραλάμπους, ο οποίος βρισκόταν στο βορειοανατολικό άκρο της ακρόπολης κι από τον οποίο δεν υπάρχουν καθόλου ίχνη. Οι εικόνες και τα ιερά σκεύη του ναού αυτού βρίσκονται σήμερα στον ιερό Ναό Αγίου Ελευθερίου, στην Ελευθερούπολη του Δήμου Παγγαίου, στον οποίο όποιος εισέρχεται, βλέπει, στο δεξιό εικονοστάσι, την μεγάλη εικόνα του Αγίου Χαραλάμπους, που ήλθε από τον ομώνυμο ναό του Γάνου. (Δείτε το εσωτερικό του ναού αυτού, με τα κειμήλια από τον Γάνο, στην ανάρτησή μου: 

https://www.facebook.com/theodoros.lymperakis/posts/1770428326424643 )

 

GANOS – GAZIKOY

SECOND  PART

(for my Turkish friends and especially for those who live today in Ganos)

 A very rare and important book is the one called «ΜΝΗΜΗ ΓΑΝΟΧΩΡΩΝ» = MEMORY FROM GANOHORA,  written on 1913, by a priest called Manouil Gedeon, in Istanbul. This book has many informations about the history of the Christianity in Ganos and all the other villages and towns, (Murefte, Sarkoy, Hoskoy etc.) called with the name GANOHORA, during the centuries. 

 The book has, also, the informations mentioned above about the history of Ganos and the other villages, from the antiquity until 1913 and about the earthquakes It mentions, especially and in many details, the Christian monuments of all the Ganohora, (churches, holy places, monasteries etc.), the history of the two orthodox Metropolis (bishoprics): a) of Ganos and Hora (Hoskoy) and b) of Myriofyto and Peristasis (Murefte and Sarkoy), all the names of the bishops of each one of the two orthodox Metropolis, during many centuries, the names of all the priests and bishops born in one of the villages and towns of Ganohora etc.

 Another book, with the title «ΓΑΝΟΧΩΡΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ» (= THE GANOHORA OF EASTERN THRACE), was written in 1976 by the general of the army, called Agelos Germidis. The book has photos of Ganos and the other villages and towns of the area around. It speaks about the Turkish conquest of Ganos and its area by Suleiman, until 1348, about the division of the area in two ecclesiastic areas (Metropolis), the villages which belonged to each one of those Metropolis, (for exable, at the orthodox Metropolis of Ganos and Hora belonged Ganos, of a population of 4.000 people, Hora = Hoskoy, with 4.500 people, Guselkoy, Ucmakdere, Yenikoy, Injekoy, Balamut etc.), the names of all the bishops of Ganos, since the 13^th century. On the 4^th chapter the book talks about Ganos, its ancient, byzantine and modern history, referred above, the four big churches and many smaller churches, the two big monasteries, the schools, the taps and watermills, the professions of the people, the production of the famous from the antiquity wine of Ganos, the names of the men with big fields, (the writer says that my fathers’ grand father, Dimosthenis Lymperakis and his brother, Anastasios, had their own threshing floors, over the hill of Ganos and I was very touched when, on 1994, the old men from Greece, having born and grown up in Ganos, who came with me to Ganos, showed me the house of my father’s birth, near the threshing floors of his ancestors)!

 Now, some informations about the changes of the population and about the schools of Ganos, during the 19^th and 20^th centuries.

 On 1859, according to a code of the Orthodox Patriarchat of Istanbul, the orthodox Metropolis of Ganos and Hora had 10 villages, having a total of 1.778 families or 8.890 inhabitants.

 On 1877 Edouard Stanford, in his “ethnographic map of the European Turkey and Greece”, said that Ganos had one high school and one primary school, with a total of 175 pupils.

On 1892, Mr Efsrtatios Drakos, in his book with the title « ΤΑ ΘΡΑΚΙΚΑ, ήτοι διάλεξις περί των εκκλησιαστικών επαρχιών Σηλυβρίας, Γάνου και Χώρας, Μετρών και Αθύρων, Μυριοφύτου και Περιστάσεως, Καλλιπόλεως και Μαδύτου», that I have already mentionned, says, at the page 43, that Ganos had 600 families, one Greek (high) school with 30 pupils and one teacher, one primary school with 90 pupils and one teacher, one kindergarten with 160 infants and one teacher.

 According to the official newspaper of the Orthodox Patriarchat of Istanbul, (paper of 27-07-1907), on 1907 there were 600 families in Ganos, having one primary school of 240 boys and one primary school of 200 girls.

 The Greek Christian community of Ganos had, during the 19^th century, a council, which was responsible almost for everything, especially for the religional and educational affairs of the people. In public libraries in Greece and especially in the national library of Greece, there are many papers and codes, including the decisions of the council of the community o Ganos.

Something very interesting, about the economy of Ganos, during the 19^th century, is, also, the fact that, in the middle of that century, there was a Greek notary public in Ganos, Mr Aggelidis, writing contracts (legal documents), testaments, merchant acts etc. for the habitants. I have two of these rare documents, 150 years old, pointing that the existence of a notary public in that town shows the high level of the economic affairs of the inhabitants and the high value of their properties.

 On October of 1922 the Greek citizens of Ganos and of the other villages and towns of Ganohora, followed two roads, to come to Greece. All the people of the villages and towns near the sea of Marmara and the villages of the Tekfur Dag, facing this sea, came to Greece by the sea, on ships having sent by the Greek government or hired by their communities or by individuals. The ships brought them, almost without luggages, to the ports of Kavala, Thessaloniki and to  the island of Evia (near Athens). For examble, my grand parents, carrying my two years old father, took the ship NEA HELLAS at Murefte and arrived to Kavala after many days, during of wich one woman died on the ship and one baby was born! The people of the villages from the interior sides of Tekfour Dag came to Alexandroupolis by land, with their animals and luggages. From there, they went all over Greece. Many families, though, from the sea shore villages, having animals, sent their women and children by the sea and the men leaded their animals by land to Greece. Especially about the people of Ganos, few of these, who came by the ships, came to Kavala, Eleftheroupolis (Pravista or Praousta), Thessaloniki and Katerini, where, until today, there is a village called Ganohora. All the οthers came to the villages of the area of Kavala.

THE PICTURES YOU SEE ABOVE, SHOW THE CHURCHES AND SMALL CHURCHES ON THE HILL (ACROPOLIS) OF GANOS

At the first 17 pictures, one sees the church of the Great Angels of God (Michel and Gabriel), that is still existing in ruins in the center of the top of the hill of Ganos – Gazikoy. That church was the central (basic, metropolitan) church of the  orthodox Metropolis (bishopric) of Ganos and Hora (Hoskoy).

On the left of the 18^th picture, (which you saw at my precedent publication on fb, some days ago and in which one can see Ganos, as it was before the earthquake of 1912)  you see, on the south-eastern slope of the hill, the small church of Saint John Theologos (the one who speaks the words of God). This church, at the  earthquake of 1912, according to my grand father, Theodoros Lymperakis, who lived, that time, in Ganos, collapsed to the sea. At the next eight (8) pictures, one sees the ruins of the foundation of that church.

At the next eigth (8) pictures, (28^th to 34^th ) one can see the foundation of the church of Saint Nikolaos, that was on the north-western corner of the top of the hill of Ganos. The church was builded by the money of a man called Nikolaos Karanikolas, who, also, gave the money to the greek community of Ganos, to buy the field, where there were the cemeteries).

At the last three (3) pictures, one can see architectural pieces (marbles) from the church of Saint Charalampos, that was on the north-eastern corner of the top of the hill of Ganos and now has been disappeared. The holy icons and ornements of that church are today in the church of Saint Eleftherios, at Eleftheroupolis (Praousta or Praviste before 1922) of the municipality of Pangeon – Kavala – Greece. (You can see the interior of these church - icons etc. from Ganos - at my precedent publication:

https://www.facebook.com/theodoros.lymperakis/posts/1770428326424643 )